Το Ιστορικό και Παλαιογραφικό Αρχείο του Μορφωτικού Ιδρύματος Εθνικής Τραπέζης (ΙΠΑ/ΜΙΕΤ) και το Κέντρο Έρευνας του Μεσαιωνικού και Νέου Ελληνισμού της Ακαδημίας Αθηνών (ΚΕΜΝΕ) οργανώνουν σειρά σεμιναριακών διαλέξεων από γνωστά μέλη της κοινότητας των μελετητών με θεματικές που σχετίζονται με τη μακραίωνη περίοδο από το 1204 έως τα προεπαναστατικά χρόνια (Ύστερο Βυζάντιο, Βενετοκρατία, Τουρκοκρατία), εποχή που άφησε βαθύ αποτύπωμα στην ιστορική διαδρομή του ελληνισμού. Εστιασμένες, μεταξύ άλλων, στις πολιτικές, κοινωνικο-οικονομικές, ιδεολογικές και πολιτισμικές εξελίξεις της περιόδου, οι διαλέξεις, πέρα από την εμπέδωση γνώσεων, αποβλέπουν στη διάδοση των νεότερων πορισμάτων από συστηματικές έρευνες σε αρχεία και βιβλιοθήκες της Ελλάδας και του εξωτερικού, όπως και στη διεύρυνση και εμβάθυνση των προβληματισμών. Οι διαλέξεις απευθύνονται στο επιστημονικό κοινό, ιστορικούς, φιλολόγους, ιστορικούς της τέχνης αλλά και σε προπτυχιακούς και μεταπτυχιακούς φοιτητές, διδάσκοντες στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση και, γενικά, σε κάθε ενδιαφερόμενο.
Θεματική 2025
Εκκλησία, οικονομία και κοινωνία στον ελληνικό χώρο (1204-1821)
Οι σεμιναριακές διαλέξεις επικεντρώνονται στον ρόλο της Εκκλησίας και των εκκλησιαστικών καθιδρυμάτων σε κοινωνικο-οικονομικά περιβάλλοντα του βενετοκρατούμενου και του οθωμανοκρατούμενου ελληνικού χώρου. Στη θεματική μεταξύ άλλων εμπίπτουν: η διαδικασία συγκρότησης και η σύνθεση της περιουσίας που κατείχαν ορθόδοξες ή καθολικές επισκοπές και μονές στον αστικό και κυρίως στον αγροτικό χώρο (σπίτια, μύλοι, χωράφια, ελαιώνες, αμπελώνες, κήποι κ.ά.)· ο μηχανισμός διαχείρισης των ακινήτων· οι δαπάνες και τα έσοδα· οι σχέσεις των εκκλησιαστικών παραγόντων και των υπαλλήλων τους (επιστάτες, γραμματικοί, εισπράκτορες κ.ά.) με τον κόσμο της πόλης και της υπαίθρου, τους μισθωτές γαιών (καλλιεργητές, κτηνοτρόφοι), τους εργάτες, τους τεχνίτες και γενικά όσους εμπλέκονταν στη συντήρηση και εκμετάλλευση της περιουσίας· η εν γένει παρουσία της Εκκλησίας στην κατά τόπους οικονομική και, κατ’ επέκταση, κοινωνική ζωή.
1η ΔΙΑΛΕΞΗ
Τετάρτη 7 Μαΐου 2025, 18:00
Ιστορικό και Παλαιογραφικό Αρχείο του ΜΙΕΤ
Π. Σκουζέ 3, 1ος όροφος (Πλ. Αγίας Ειρήνης, Αιόλου)
Η παρουσία της μονής του San Giorgio Maggiore στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία
και τον βενετοκρατούμενο ελληνικό χώρο (τέλη 11ου-15ος αι.): Μια περιπτωσιολογική μελέτη
ΟΜΙΛΗΤΡΙΑ
Μαρίνα Κουμανούδη, Κύρια Ερευνήτρια στο Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών
Η ομιλία επικεντρώνεται στην περίπτωση της μονής του San Giorgio Maggiore, ενός μοναστηριακού ιδρύματος με εξέχουσα θέση στη θρησκευτική ζωή της Βενετίας, το οποίο από τα τέλη του 11ου αιώνα εξακτινώθηκε στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία και, μετά το 1204, σε περιοχές του ελληνικού χώρου που πέρασαν στην κυριαρχία των Βενετών. Μέσα από την παρακολούθηση της μακράς και σύνθετης διαδρομής του μοναστηριού στον χώρο της ελληνολατινικής Ανατολής αναδεικνύονται η φύση και ο ρόλος των κατά τόπους εξαρτημάτων του. Αντικείμενο προσέγγισης αποτελούν επίσης η συμβολή των εξαρτημάτων αυτών στην οικονομική λειτουργία και την κοινωνική πραγματικότητα των περιοχών υποδοχής ως εκφάνσεις της πολιτικής και οικονομικής διείσδυσης της Βενετίας καθώς και της αλληλεπίδρασης μεταξύ δυτικών μοναστηριακών θεσμών και δομών εξουσίας στην Ανατολική Μεσόγειο κατά τον Ύστερο Μεσαίωνα.
Η Μαρίνα Κουμανούδη είναι Κύρια Ερευνήτρια στο Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών, όπου εργάζεται στο πρόγραμμα Λατινικές κυριαρχίες στον ελληνικό χώρο (13ος–17ος αι.) από το 2009. Τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα εστιάζουν στην κοινωνική και οικονομική ιστορία των λατινοκρατούμενων ελληνικών περιοχών, στην παρουσία των δυτικών θρησκευτικών ταγμάτων στον ελληνικό χώρο και τη διοικητική ιστορία του βενετικού Κράτους της Θάλασσας κατά τον Ύστερο Μεσαίωνα. Έχει συγγράψει δύο μονογραφίες και έχει μεταφράσει, επιμεληθεί και συνεπιμεληθεί επιστημονικές εκδόσεις και συλλογικούς τόμους. Έχει συμμετάσχει σε πληθώρα διεθνών συνεδρίων και επιστημονικών εργαστηρίων στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Έχει δημοσιεύσει μελέτες σε ελληνικά και διεθνή επιστημονικά περιοδικά, κεφάλαια σε διδακτικά εγχειρίδια και λήμματα σε εγκυκλοπαίδειες. Διετέλεσε συντονίστρια του ερευνητικού έργου «Δυτικά θρησκευτικά τάγματα στον ευρύτερο χώρο του Αιγαίου και του Ιονίου (11ος–19ος αι.)» και συνδιοργάνωσε το Διεθνές Επιστημονικό Συνέδριο «Orthodox and Latin Monasticism in the Eastern Mediterranean, 13th–16th c.» στο πλαίσιο του χρηματοδοτούμενου προγράμματος Anavathmis (2017–2021). Επιπλέον, εργάστηκε στο ευρωπαϊκό ερευνητικό πρόγραμμα «Female Monasticism in the Late Byzantine Period (1204–1453)» (2012-2015), καθώς και σε άλλα ερευνητικά έργα ως μέλος των ερευνητικών ομάδων. Έχει διδάξει Μεσαιωνική Ιστορία στο Πανεπιστήμιο Κρήτης και το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, όπως και στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο (Θεματική Ενότητα Βυζαντινός και Δυτικός Κόσμος).
Διοργανωτές
Κώστας Λαμπρινός, Διευθυντής Ερευνών, Διευθύνων του ΚΕΜΝΕ/Ακαδημία Αθηνών
Σταύρος Γριμάνης, Yπεύθυνος του ΙΠΑ/ΜΙΕΤ