Δύο ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες εκθέσεις φωτογραφίας παρουσιάζονται στο Πολιτιστικό Κέντρο Θεσσαλονίκης του Μορφωτικού Ιδρύματος Εθνικής Τραπέζης (Βασ. Όλγας 108), στο πλαίσιο της Φωτοσυγκυρίας 2007.
Πρόκειται για τις εκθέσεις «Φωτογραφίες μιας ξεχωριστής μέρας (1880-1950). Παιδικά πορτρέτα από τη συλλογή του Νίκου Πολίτη» και «Σπύρος Μελετζής. Η Αντίσταση στα βουνά, 1942-1944», που εγκαινιάζονται το Σάββατο 28 Απριλίου 2007, θα διαρκέσουν έως τις 30 Μαΐου 2007 και θα λειτουργούν με το ακόλουθο ωράριο: Τρίτη έως Πέμπτη, Σάββατο, Κυριακή ώρες 10:00 - 18:00, Παρασκευή 10:00 - 14:00 και 18:00 - 21:00, με ελεύθερη είσοδο για το κοινό. Για ομαδικές επισκέψεις, πρέπει να προηγείται συνεννόηση με το Κέντρο στα τηλέφωνα 2310 295170-1.
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΜΙΑΣ ΞΕΧΩΡΙΣΤΗΣ ΜΕΡΑΣ (1880-1950). ΠΑΙΔΙΚΑ ΠΟΡΤΡΕΤΑ ΑΠΟ ΤΗ ΣΥΛΛΟΓΗ ΤΟΥ ΝΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΗ Επιμέλεια: Κωστής Αντωνιάδης
Θέτοντας ως κεντρικό άξονα της οικογενειακής φωτογραφίας την απεικόνιση παιδιών από τους πρώτους μήνες της ζωής τους ως την εφηβεία τους, η έκθεση αναπτύσσεται κυρίως σε δύο μέρη. Στο πρώτο περιλαμβάνονται φωτογραφίες που έχουν περισσότερο επίσημο χαρακτήρα και έχουν τραβηχτεί σε οργανωμένα φωτογραφικά εργαστήρια από επαγγελματίες φωτογράφους, καθώς και πορτρέτα που δημιούργησαν πλανόδιοι φωτογράφοι. Το δεύτερο μέρος περιλαμβάνει ερασιτεχνικές φωτογραφίες, πορτρέτα παιδιών, με χαρακτήρα περισσότερο στιγμιοτύπου, καθώς και οικογενειακές σκηνές σε γιορτές, εκδρομές και άλλες ομαδικές δραστηριότητες.
Η συχνή παρουσία των παιδιών στις οικογενειακές φωτογραφίες επιβεβαιώνει την ιδιαίτερη θέση την οποία κατέχουν αυτά στην απεικόνιση της ενότητας και της συνέχειας ως προς την ιστορία της οικογένειας. Πρόκειται για φωτογραφίες που απευθύνονται κυρίως στα μέλη της οικογένειας, περνούν από γενιά σε γενιά και συχνά αποστέλλονται σε φίλους και συγγενείς, οι οποίοι ζουν μακριά. Φθαρμένες εξαιτίας της χρήσης τους, μοιάζουν σήμερα με δυσανάγνωστα ιστορικά ευρήματα, διάσπαρτα ψήγματα της συλλογικής οικογενειακής μνήμης. Η συλλογή τους από τον Νίκο Πολίτη έχει σημασία όχι μόνον γιατί τις διαφύλαξε αλλά και επειδή διέγνωσε πως το αξιοσημείωτο σε τούτες είναι πως δεν περιγράφουν τίποτε σημαντικό, πως είναι ανώνυμες και ανεπιτήδευτες, και πως σε αυτήν την κατάσταση η απεικόνιση του “οτιδήποτε” προσφέρεται ως πεδίο μυθοπλασίας μιας ξεχωριστής μέρας, όταν τα εικονιζόμενα πρόσωπα για τον έναν ή τον άλλον λόγο φωτογραφήθηκαν.
Όταν κοιτάζουμε οικογενειακές φωτογραφίες, έχουμε την αίσθηση μιας απρόσκλητης εισβολής στον ιδιωτικό χώρο των εικονιζόμενων προσώπων, μια αίσθηση ανάλογη με εκείνη που μας κυριεύει όταν μπαίνουμε σε ένα εγκαταλειμμένο σπίτι: περπατώντας στις μύτες των ποδιών, σαν κάποιος να ζει ακόμα εκεί, εξερευνούμε τον χώρο, χωρίς να γνωρίζουμε τι πρόκειται να συναντήσουμε. Είναι ένας χώρος άγνωστος και ταυτόχρονα οικείος, ένα σπίτι όπως αυτό μέσα στο οποίο μεγαλώσαμε. Η οικειότητα που αποπνέουν αυτές οι φωτογραφίες οφείλεται στην αυστηρή τυπολογία τους: Η θέση των παιδιών στις ομαδικές φωτογραφίες, η θέση των γονιών τους, τα πρόσωπα που γέρνουν το ένα προς στο άλλο· ποιος στέκεται, ποιος κάθεται, πώς αγγίζουν τα χέρια το ένα το άλλο, κι αυτά τα βλέμματα, στραμμένα προς τα μέσα, στο κενό, στο μέλλον, στο παρελθόν, μας είναι γνωστά. Τα παιδιά σε τούτες τις φωτογραφίες μπορεί να είμαστε εμείς, τα αδέλφια μας, οι φίλοι μας. Στα πρόσωπά τους βλέπουμε αυτό που θα συμβεί μελλοντικά σε μας, αυτό που έχει ήδη συμβεί. Γιατί η φωτογραφία, όπως έλεγε ο Roland Barthes, είναι σαν την Κασσάνδρα, αλλά από την ανάποδη.
«ΣΠΥΡΟΣ ΜΕΛΕΤΖΗΣ. Η ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΣΤΑ ΒΟΥΝΑ, 1942-1944»
Ο Σπύρος Μελετζής γεννήθηκε στην Ίμβρο το 1906. Εκεί τέλειωσε το δημοτικό και το Σχολαρχείο. Το 1923, όταν η Ίμβρος παραχωρήθηκε στους Τούρκους, κατέφυγε στην Αλεξανδρούπολη και από κει στην Αθήνα. Στην τέχνη της φωτογραφίας μυήθηκε από άξιους δασκάλους, καλλιτέχνες με υψηλή αισθητική, γνώσεις και πείρα του σκοτεινού θαλάμου, όπως ο φωτογράφος των ανακτόρων Μπούκας και ο Γεραλής. Μετά από περιοδεία και φωτογράφηση 22 μηνών, έκανε στα Ιωάννινα το 1938 την πρώτη του έκθεση. Η έκθεση αυτή μεταφέρθηκε και στην Αθήνα, εντυπωσιάζοντας και αποσπώντας επαινετικές κριτικές. Το 1939 φωτογράφισε την Κεφαλλονιά. Στην περίοδο της γερμανικής κατοχής, ο φακός του κατέγραψε την Αντίσταση του ελληνικού λαού. Ο Μελετζής έγινε ο επίσημος φωτογράφος της Εθνικής Αντίστασης και άρχισε να φωτογραφίζει διάφορα γεγονότα που πραγματοποιούνταν από τις πολιτικές και στρατιωτικές οργανώσεις, με κυριότερες την ίδρυση της ΠΕΕΑ, το Γενικό Στρατηγείο, τη Σχολή της Ρεντίνας, τα διάφορα νοσοκομεία και ιατρεία, καθώς και σκηνές από τις εργασίες του Εθνικού Συμβουλίου στις Κορυσχάδες.
Η έκθεση «Η αντίσταση στα βουνά, 1942-1944» αποτελείται από 190 φωτογραφίες που τράβηξε ο Μελετζής στο διάστημα 1942-1944 και είναι τυπωμένες από τον ίδιο. Οι φωτογραφίες του Μελετζή από την αντίσταση που εκτέθηκαν για πρώτη φορά στην οδό Κοραή στα γραφεία του ΕΑΜ αμέσως μετά την Απελευθέρωση (Νοέμβριος 1944), επανεκτίθενται μετά από 50 και πλέον χρόνια. Πρόσφατα παρουσιάστηκαν στο Μουσείο MuVIM (Museu Valencia de la il lustracio I de la Modernitat), στη Βαλένθια της Ισπανίας.
Οι πρώτες φωτογραφίες του Μελετζή στο αντάρτικο χρονολογούνται τον Αύγουστο του 1942, κατά τη διάρκεια της περιοδείας του στον Όλυμπο· οι δεύτερες στην Πελοπόννησο τον Σεπτέμβριο του 1943. Τον Φεβρουάριο του 1944, ως επίσημος πλέον φωτογράφος του ΕΑΜ, ο Μελετζής οργανώνει το τρίτο και τελευταίο ταξίδι του στα βουνά, συγκεκριμένα στην Ευρυτανία και την Θεσσαλία, με στόχο να πραγματοποιήσει, όπως ο ίδιος αναφέρει, «το μεγάλο χρέος του, να απαθανατίσει τον αγώνα του Ελληνικού λαού που αγωνιζόταν για το ξεσκλάβωμα της Ελλάδας». Η πίστη του στον αγώνα οδήγησε τον Μελετζή να αποτυπώσει «το ηρωικό μεγαλείο που κυριαρχούσε και λαμποκοπούσε στα μάτια των ανταρτών». Η ηρωική μορφή ―ο τύπος του ήρωα πολεμιστή, ως έμβλημα μεγαλείου και δύναμης― αποδόθηκε ιδανικά από τον Μελετζή, ο οποίος σε αρκετές λήψεις εμπλούτισε αυτή την ιδέα με στοιχεία ρητορικής έξαρσης.
Η έκθεση αποτελεί παραγωγή του Museu Valencia de la il lustracio I de la Modernitat, με επιμέλεια της Νίνας Κασσιανού και του Nicolás Sanchez Durá.