Το Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, στο πλαίσιο των εργασιών του 2ου Ετήσιου Ερευνητικού Εργαστηρίου του Ιστορικού & Παλαιογραφικού Αρχείου, τιμά τη μνήμη του σπουδαίου φιλολόγου και παλαιογράφου Λίνου Πολίτη, ο οποίος συνέβαλε καθοριστικά στην ίδρυση του ΙΠΑ/ΜΙΕΤ, και με αφορμή τα πενήντα χρόνια λειτουργίας του, αφιερώνει τη σειρά αυτών των εργαστηρίων στη μνήμη του, με τον τίτλο: «Ετήσιο Ερευνητικό Εργαστήριο του ΙΠΑ/ΜΙΕΤ – ‘Λίνος Πολίτης’».
Θέμα: Η συμβολή του ΙΠΑ/ΜΙΕΤ στην επιστημονική έρευνα
Πέμπτη 13 Ιουνίου 2024
Παν. Σκουζέ 3 (1ος όροφος)
18:00-21:15
Για να εγγραφείτε στο εργαστήριο συμπληρώστε την ηλεκτρονική φόρμα εδώ.
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ
18:00-18:10 Σταύρος Γριμάνης, υπεύθυνος ΙΠΑ/ΜΙΕΤ
Καλωσόρισμα - Εισαγωγή
18:10-18:45 Κεντρική Ομιλία, Αγαμέμνων Τσελίκας, πρ. προϊστάμενος ΙΠΑ/ΜΙΕΤ, πρόεδρος του Ινστιτούτου «Αρέθας» - Μεσογειακό Ινστιτούτο Ερευνών Παλαιογραφίας, Βιβλιολογίας και Ιστορίας των Κειμένων
Από τις παλαιογραφικές περιηγήσεις του Λίνου Πολίτη στην ίδρυση του ΙΠΑ και τη συνέχειά τους
18:45-19:00 Χαρίτων Καρανάσιος, διευθύνων του ΚΕΜΝΕ/Ακαδημία Αθηνών
Οι παλαιογραφικές έρευνες του Λίνου Πολίτη
Επιχειρείται αποτίμηση των παλαιογραφικών ερευνών του Λίνου Πολίτη βάσει του συνόλου των παλαιογραφικών μελετών και δράσεων, ενώ εκτιμάται η συμβολή του σε συγκεκριμένους τομείς της Ελληνικής Παλαιογραφίας (έκδοση καταλόγων, εντοπισμός γραφέων, προώθηση έρευνας, ανακάλυ-ψη του Λεξικού του πατριάρχη Φωτίου κ.λπ.).
19.00-19.10 Διάλειμμα
19:10-19:25 Ιωάννης Χατζάκης, ΚΕΙΕΔ/Ακαδημία Αθηνών
Μια ιστορία Αγάπης και το αρχειακό της αποτύπωμα (Νάξος, 17ος αιώνας)
Ένα ακέφαλο προικοσύμφωνο και μία σειρά μαρτυρικών καταθέσεων από το Πρωτόκολλο του νοταρίου Νάξου Ιωάννη Μηνιάτη (ΓΑΚ, Κώδικας 86) αποτέλεσαν το έναυσμα αφενός για την αναζήτηση στις σχετικές αρχειακές σειρές του χαμένου μέρους του εγγράφου, αφετέρου δε για την παρακολούθηση, μέσα από το πρίσμα του οικογενειακού δικαίου της εποχής, της ιστορίας ενός ζευγαριού, το οποίο από τον παράνομο ερωτικό δεσμό, περνά στον, προβλεπόμενο από το νομικό πλαίσιο της εποχής, γάμο και στη σύνταξη των απαραίτητων γαμικών συμφώνων, καταλήγωντας εν τέλει στην έννομη λύση ενός διαζυγίου.
19:25-19:40 Μαρία Γιουρούκου, δρ Φιλολογίας ΕΚΠΑ
Πρόξενοι Επανάστασης στη Νάξο: η περίπτωση της Δανίας
Η αναδίφηση στα αρχειακά κατάλοιπα των προξενικών αρχών που έδρασαν στην Νάξο την περίοδο της Επανάστασης έφερε στο φως το ημερολόγιο του υποπροξενείου της Δανίας (1822-1827). Ευρύτερη αρχειακή έρευνα αποκαλύπτει στοιχεία για τα δίκτυα των προξένων και την ζωή στην Νάξο, ενώ η συνομιλία του τεκμηρίου με συναφή σύνολα ρίχνει φως σε ενδιαφέρουσες πτυχές του Αγώνα.
19:40-20:05 Μιχάλης Κοκολάκης, δρ Ιστορίας ΕΚΠΑ – Μαρία Λίτινα, ΙΠΑ/ΜΙΕΤ
Έρευνα σε πρωτογενείς πηγές και αρχεία για το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων στην ΕΒΕ και στο ΙΠΑ/ΜΙΕΤ
Οι ομιλίες αναφέρονται στην ιστορία του αρχείου του Παναγίου Τάφου στην Κωνσταντνούπολη και σε επισημάνσεις και προτάσεις που στην παραπέρα επεξεργασία και διάσωση του Α/ΜΠΤ. Στην σύντομη εισαγωγή της η Μαρία Λίτινα θα αναφερθεἰ στο Αρχείο του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων, μέρος του οποίου έχει μικροφωτογραφηθεί με την άδεια του Πατριαρχείου από τον Αγαμέμνονα Τσελίκα.
20:05-20:15 Διάλειμμα
20:15-20:30 Φλώρα Κρητικού, αναπλ. Καθηγήτρια Βυζαντινής Μουσικολογίας ΕΚΠΑ
Τα μουσικά χειρόγραφα της συλλογής του ΙΠΑ/ΜΙΕΤ
Πρόκειται για μία σύντομη παρουσίαση των μουσικών χειρογράφων των δύου ποσυλλογών του ΙΠΑ-ΜΙΕΤ, οι οποίες συναποτελούνται από 16 (;) χειρόγραφα, χρονολογούμενα στον 18ο και 19ο αιώνα.
Τα χειρόγραφα αυτά αντιπροσωπεύουν και τα τρία γένη της Ψαλτικής, Ειρμολογικό, στιχηραρικό, Παπαδικό. Στη συλλογή συμπεριλαμβάνονται και δύο χειρόγραφα με τραγούδια κοσμικής μουσικής.
20:30-20:45 Λαμπρινή Τριανταφυλλοπούλου, φιλόλογος
Η συμβολή των εγγράφων του Αρχείου της Ι. Μ. Ευαγγελισμού Σκιάθου στον ιστορικό υπομνηματισμό των παπαδιαμαντικών διηγημάτων
Στη φιλμοθήκη του ΙΠΑ-ΜΙΕΤ περιλαμβάνονται μικροφωτογραφήσεις 9 φακέλων του Αρχείου της Ι. Μονής Ευαγγελισμού Σκιάθου, που περιέχουν λυτά έγγραφα του 18ου και των πρώτων δεκαετιών του 19ου αιώνα. Τα έγγραφα αυτά (αφιερωτήρια, διαθήκες, προικοσύμφωνα, πωλητήρια, κατάστιχα, συμφωνητικά, ομολογίες δανείων, εξοφλητικές αποδείξεις κλπ.) αποτελούν πολύτιμη πηγή για την κατανόηση της προεπαναστατικής κοινωνίας του Κάστρου, προς την οποία στρέφει συχνά το βλέμμα ο Παπαδιαμάντης. Από αυτά αντλούμε πληροφορίες για τις γενεαλογίες των Σκιαθιτών (του ίδιου του Παπαδιαμάντη αλλά και των ηρώων των, που ταυτίζονται σε ορισμένες περιπτώσεις με τους συντάκτες των εγγράφων), για τα παλαιά συμβάντα που ενέπνευσαν υποθέσεις διηγημάτων, για τα σκιαθίτικα τοπωνύμια, για τα μισο-ερειπωμένα ήδη στα χρόνια του Παπαδιαμάντη ναΰδρια και μονύδρια, όπου εκτυλίσσονται πολλές σκηνές του έργου του, καθώς και για τον τρόπο ζωής και τα ήθη των «πρωτινών ή παλαιϊνών» ανθρώπων, που διασώζονται ακόμη στα χρόνια του Παπαδιαμάντη από κάποιους αρχαϊκούς ήρωες των διηγημάτων του.
20:45-21:00 Αναστάσιος Παπαϊωάννου, δρ Φιλολογίας, Πανεπιστήμιο Αιγαίου
Προσεγγίζοντας τις μεταβυζαντινές πηγές μέσα από τις συλλογές του Ιστορικού και Παλαιογραφικού Αρχείου του ΜΙΕΤ
Ἡ παροῦσα ἀνακοίνωση ἀφορᾶ στὴν παρουσίαση καὶ στὸν τρόπο ἀνάδειξης καὶ ἀξιοποίησης τοῦ σπουδαίου μεταβυζαντινοῦ ἀρχειακοῦ ὑλικοῦ, ποὺ σήμερα φυλάσσεται στὸ Ἱστορικὸ καὶ Παλαιογραφικὸ Ἀρχεῖο. Ὡς γνωστόν, το ΙΠΑ ἔχει καταστεῖ ἐδῶ καὶ πέντε δεκαετίες ἴσως τὸ πιὸ σημαντικὸ κέντρο ἔρευνας καὶ διάδοσης τῆς ἐπιστήμης τῆς Παλαιογραφίας τόσο στὸν ἐλληνικὸ χῶρο, ὄσο καὶ στὸ ἐξωτερικό. Ἀπὸ τὴν ἐποχὴ τῆς ἵδρυσής του, τὸ ἔτος 1974 μὲ πρωτοβουλία τοῦ τότε ἀείμνηστου καθηγητῆ καὶ μετέπειτα ἀκαδημαϊκοῦ Λίνου Πολίτη μέχρι καὶ σήμερα, συνεχίζει τὴν ἀδιάλειπτη λειτουργία του προσφέροντας ἀφιλοκερδῶς τὶς σημαντικές του ὑπηρεσίες στοὺς ἐρευνητὲς πολλῶν καὶ διαφορετικῶν εἰδικοτήτων. Ὁ κύριος κορμὸς τῶν ἀποκτημάτων του περιλαμβάνει μία μοναδικὴ στὸ εἴδος της συλλογὴ ἐξειδικευμένης βιβλιογραφίας, σπανίων παλαιτύπων καὶ χειρογράφων (κυρίως σὲ ψηφιακὴ μορφὴ) τῆς βυζαντινῆς καὶ μεταβυζαντινῆς ἐποχῆς ἀπὸ τὸν 12ο ἕως τὸν 19ο αἰῶνα. Εἰδικὰ τὰ μεταβυζαντινὰ χειρόγραφα, τὰ ὁποῖα καὶ ὑπερτεροῦν ἀριθμητικά, ἀποτελοῦν μία ἰδιαίτερη ἑνότητα τόσο ἀπὸ τὴν πλευρὰ τοῦ περιεχομένου τους, ὅσο καὶ ἀπὸ τὴν πλευρὰ τῆς κατασκευῆς τους καὶ γενικότερα τῆς ἱστορίας καὶ τῆς ἐξέλιξης τῆς γραφῆς καὶ τῆς βιβλιογραφικῆς παραγωγῆς τῶν χρόνων μετὰ τὴν Ἄλωση, στοιχεῖα ποὺ τὰ ἐντάσσουν ἀναμφισβήτητα στὸ εὐρύτερο πεδίο ἔρευνας τῆς ἑλληνικῆς κωδικολογίας. Τὰ κείμενα ποὺ περιέχουν εἶναι ποικίλου ἐνδιαφέροντος καὶ ἐμπίπτουν σχεδὸν σὲ ὅλους τοὺς τομεῖς τῆς καθημερινότητας καὶ γενικότερα τῆς δραστηριότητας τῶν ἀνθρώπων τῆς ἐποχῆς κατὰ τὴν ὁποία συντάχθηκαν (λειτουργικά, θεολογικά, ἱστορικά, μουσικά, ἰατρικά, φιλολογικά, μουσικά, νομικὰ κ. ἄ.).
21:00-21:15 Συζήτηση