Η πρόσφατη δουλειά του διακεκριμένου Έλληνα φωτογράφου Στράτου Καλαφάτη με θέμα το 'Αγιον Όρος, θα παρουσιαστεί την Παρασκευή 23 Σεπτεμβρίου 2016 στην Δημοτική Καπναποθήκη της Καβάλας.
Έπειτα από πέντε χρόνια φωτογραφικής περιήγησης στο 'Αγιον Όρος, ο Στράτος Καλαφάτης μας αποκαλύπτει τον αθέατο κόσμο της Αθωνικής Πολιτείας. Κατά την διάρκεια περισσότερων από 25 επισκέψεων, από το 2008 ως το 2013, ο Καλαφάτης δημιούργησε ένα μεγάλο αριθμό φωτογραφιών, από τις οποίες επέλεξε 120 για να δημιουργήσει την έκθεση «'Αθως / Τα χρώματα της πίστης».
Οι εικόνες του Στράτου Καλαφάτη, τεκμηριώνουν την μοναστική πολιτεία του Αγίου Όρους με μεγάλη ευαισθησία και βαθειά φωτογραφική γνώση, αποκαλύπτοντας την ουσία του. Μας μεταφέρουν τη γοητεία του κέντρου της Ορθοδοξίας, την ιστορία και την πνευματικότητα, τον εσωτερικό πλούτο και τον ασκητικό βίο των μοναχών. Στοιχεία που συνδυάζονται με απόλυτα σύγχρονες εκφραστικές φόρμες και χρήσεις του φωτογραφικού μέσου, για να σχηματίσουν ένα ασυνήθιστο προσωπικό ύφος που αποβλέπει σε ένα μόνο στόχο: να αποφύγει την απλή ντοκουμενταρίστικη αληθοφάνεια. Το ενδιαφέρον του φωτογράφου επικεντρώνει σε βάθος, στη συγκίνηση, τη λανθάνουσα ουσία.
Η έκθεση είναι μια παραγωγή του ΜΙΕΤ (Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τράπεζας) και παρουσιάστηκε για πρώτη φορά τον Σεπτέμβριο του 2014 στη Βίλα Καπαντζή, το Πολιτιστικό Κέντρο του ΜΙΕΤ στην Θεσσαλονίκη. Ακολούθησαν οι εκθέσεις στο Ελληνικό Πολιτιστικό Ίδρυμα του Βερολίνου , στο Πολιτιστικό Κέντρο του ΜΙΕΤ στην Αθήνα και στο Βυζαντινό Μουσείο Ιωαννίνων. Με την επιμέλεια της Αφροδίτης Οικονομίδου διοργανώθηκαν μεγάλες εκθέσεις στο Τορίνο, την Τεργέστη και την Ρώμη στο μουσείο Manege της Αγίας Πετρούπολης, ενώ για τον Οκτώβριο του 2016 προγραμματίζεται η παρουσίαση του 'Αθου στο Ταλίν της Εσθονίας.
Παράλληλα μέσα από την πολύ σημαντική έκθεση Faces - η ιστορία του σύγχρονου Ευρωπαϊκού πορτρέτου τα αγιορείτικα πορτρέτα του Στράτου Καλαφάτη παρουσιάστηκαν στη Bozar των Βρυξελλών, στο Μουσείο Φωτογραφίας του Ρότερνταμ, στο Μουσείο Φωτογραφίας της Θεσσαλονίκης, στον Κήπο των Βερσαλιών στο Παρίσι και στο Μουσείο Τέχνης της Μαδρίτης.
ΝΤΟΚΥΜΑΝΤΕΡ ΤΟΥ ΑΘΕΑΤΟΥ
(Απόσπασμα, από το εισαγωγικό σημείωμα του κριτικού τέχνης Νίκου. Γ. Ξυδάκη, στο ομότιτλο βιβλίο των εκδόσεων ΑΓΡΑ).
Κοιτάω τις φωτογραφίες του Στράτου Καλαφάτη από τον 'Αθω εδώ και τρία χρόνια.
Από το πρώτο σώμα μιας μακρόπνοης εργασίας, που ξεκίνησε πολλά χρόνια νωρίτερα, συν τις εκάστοτε προσθήκες. Τις έχω δει πολλές φορές, έχω ξεχωρίσει πια τις πιο προσφιλείς μου, τις έχω διαβάσει, τις έχω διατρέξει, τις έχω δει ψηφιακές και τυπωμένες, μεγάλες, μικρές, σε μορφή δοκιμίου βιβλίου. Τις θυμάμαι. Όσες φορές κι αν τις δω, ίδια αίσθηση, ίδια αισθήματα: βλέμμα σαν χάδι, τρυφερό, βλέμμα που αγκαλιάζει και διεισδύει, που συνομιλεί, βλέμμα που συμπεριλαμβάνει, δεν αποκλείει, βλέμμα που αποφεύγει τα σχόλια και τις ερμηνείες, βλέμμα που υμνεί το κάλλος, βλέμμα που κυκλώνει το αθέατο, το ελλείπον. Το βλέμμα του Στράτου.
Αυτό το βλέμμα το θυμάμαι κι από προηγούμενες δουλειές, αλλά εδώ κορυφώνονται ασύγκριτα η ένταση, η διεισδυτικότητα, η καθολικότητα, και ταυτοχρόνως η απαλότητα, η ευρυχωρία, η αλαφράδα. Και ναι, η αγάπη. Με αυτές τις αρετές, ενοφθαλμισμένες σε ασπαίρουσα φόρμα, καταφέρνει το εξής παράδοξο: να αποδίδει την χιλιόχρονη βαριά παράδοση του Αγίου Όρους, την ιστορία, την πνευματικότητα, τον εσωτερικό πλούτο και την εξωτερική φτώχεια, με φόρμες απολύτως σύγχρονες, με την ευαισθησία του καιρού μας, με μια γραφή λάμπουσα και υποβλητική μαζί, με μια εντελώς προσωπική ποπ.Μάλλον η πιο συμπαγής, η πιο συγκινούσα φωτογραφική δουλειά που έχω δει ως τώρα.
Μπορείς εύκολα να διακρίνεις τα ιδιαίτερα μορφοπλαστικά στοιχεία του λεξιλογίου του Στράτου: υπερκορεσμένα ηλεκτρικά χρώματα, μετωπικά πορτρέτα, ευρυγώνιες λήψεις, και κυρίως οι εντυπωσιακής αρτίωσης νυκτερινές τοπιογραφίες.
Όλα του τα στοιχεία όμως υπηρετούν ένα συμπαγές σύνολο, έναν σκοπό: την αποφυγή του πικτοριαλισμού, την αποφυγή της αληθοφάνειας του ντοκιμαντέρ. Δεν κάνει ντοκιμαντέρ.
Επιδίωξή του είναι η ψίχα, η αύρα, το κρυμμένο μέσα στο κέλυφος του προφανούς, τα ίχνη των απόντων, η λανθάνουσα ουσία. Το αθέατο. Το καταφέρνει όχι τόσο διότι διαθέτει υψηλή τεχνική και επαγγελματισμό, αλλά διότι είναι κοινωνός, διότι αντιλαμβάνεται, αισθάνεται αυτή τη λανθάνουσα ουσία, την αύρα του Όρους, μετέχει. Σέβεται όχι την εικόνα, αλλά τα εικονιζόμενα: τον τόπο, τους ανθρώπους, το genius loci. Και κυριολεκτικά: Γνωρίζει τους προσωπογραφούμενους, τους έχει μιλήσει, έχει φιλοξενηθεί στα κελιά τους, έχει δεχτεί την ευλογία και το φίλεμα, δεν είναι τουρίστας στο Όρος. Δεν λειτουργεί καν σαν φωτογράφος, μάλλον λειτουργεί σαν ανώνυμος ζωγράφος, σαν αγιογράφος που ζωγραφίζει ιστορίες αμαρτωλών και αγίων πάνω σε αρχαία ανθίβολα. Χειρ Στράτου εποίει, ΚΑ΄ αιών: έτσι η υπογραφή του....
ΚΕΙΜΕΝΟ ΤΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ ΚΑΛΑΦΑΤΗ
(Από το ομότιτλο βιβλίο των εκδόσεων ΑΓΡΑ).
Στο 'Αγιο Όρος δεν γεννιούνται άνθρωποι. Πηγαίνουν εκεί από έλξη, βαθιά πίστη, ανάγκη, περιέργεια ή απελπισία. Μυούνται στην ασκητική ζωή και συνεχίζουν σε μια καρτερική σκυταλοδρομία θανάτου με τερματισμό το οστεοφυλάκιο της μονής. Από Γέροντα σε Υποτακτικό, από Μοναχό σε Δόκιμο, μια χιλιόχρονη ιστορία χωρίς διακρίσεις καθώς ο Μοναχισμός δεν κληρονομείται, κατακτιέται.
Δεν είμαι βέβαιος γιατί έφτασα στην Αθωνική Πολιτεία το Γενάρη του 2008.
Μπορεί να ήταν η επίμονη προτροπή του φίλου και συνεργάτη Αρσένιου, απόφοιτου της Αθωνιάδας Σχολής μπορεί και ένα στοίχημα ενάντια στην πεποίθηση ότι αυτό τον τόπο δεν μπορείς να τον οικειοποιηθείς φωτογραφικά. Δεν υπήρξε μια συγκεκριμένη αφετηρία, μιας και ήμουν ήδη στα μισά της ζωής μου, στα μισά των εικόνων μου, στα μισά της σχέσης μου με το 'Αγιο Όρος που επισκέπτομαι από τα τέλη της δεκαετίας του 1970.
Μετά το πρώτο ταξίδι στις Καρυές και στην Αθωνιάδα Σχολή επέστρεψα γοητευμένος και κρυφά ευτυχής γι’ αυτό που ήξερα ότι θα ακολουθήσει. Τα 25 ταξίδια και οι 200 μέρες και νύχτες που θα καθόριζαν ένα μεγάλο μέρος της ζωής μου τα επόμενα 5 χρόνια.
200 μέρες γιατί ο χρόνος στο 'Αγιο Όρος έχει τη δική του λογική. Αγνοεί την αγωνία μας να προλάβουμε, μπερδεύει τους δείκτες των ρολογιών και χάνεται στους αιώνες. Αυτός ήταν ο πρώτος κανόνας που έμαθα εκεί. Ακολούθησαν πολλοί κανόνες και πολλά τυπικά της αγιορείτικης ζωής που άλλα κατανόησα και άλλα σεβάστηκα ως όφειλα.
25 Ταξίδια λοιπόν, με οχήματα κάθε τύπου, με καραβάκια, μουλάρια και πεζοπορίες. Πολλές πεζοπορίες, μακρές, επίπονες και αξέχαστες. Το Όρος δεν έχει λεωφόρους, έχει σκονισμένους χωματόδρομους που στρίβουν και σε φέρνουν στο αναπάντεχο. Και από κει αρχίζουν τα μυστικά μονοπάτια που οδηγούν σε μοναστήρια, σε σκήτες, σε κελιά, σε πηγές και σπήλαια, σε μικρά ησυχαστήρια και πραγματικούς ερημίτες. Ολ’ αυτά σε τυχαίες η προγραμματισμένες συναντήσεις. Λιγόλογες, αποκαλυπτικές, γεμάτες πιθανότητες που αθόρυβα μας έβαζαν στο ρόλο μας. Εγώ «ο επίσημος φωτογράφος» κατά τον Αρσένιο και αυτοί «οι Γέροντες του κελιού, Μοναχοί, Δόκιμοι ή Κοσμικοί». Ειλικρινείς και εκτεθειμένοι ανταλλάσουμε βλέμματα, κάποιος παραδίδεται πρώτος στις ορέξεις του άλλου και μετά η σιωπή. Ακολουθεί ένα άλλο κελί, άλλοι άνθρωποι, μια άλλη συνάντηση κάποιες άλλες εικόνες.
Αλλοτε υπήρξα Θεατής και άλλοτε Μύστης σε λιτανείες, πανηγύρεις, αγρυπνίες, μακρές συζητήσεις, θαύματα και αποκαλύψεις. Οι εικόνες ήταν η αφορμή, το 'Αγιο Όρος η αιτία. Ό,τι απέμεινε στη μνήμη φέρνει την επιθυμία της επιστροφής. Κάπου εκεί στα μισά απ΄ όπου ξεκίνησα.
Σ΄ αυτό το οδοιπορικό, πολλοί ήταν οι άνθρωποι που με στήριξαν ο καθένας με τον τρόπο του και τους είμαι ευγνώμων. Ιδιαίτερα θέλω να ευχαριστήσω, τον Αρσένιο Τοπτσίδη, τον Πατέρα Ιερώνυμο τον Σιμονωπετρίτη, την Ειρήνη Παναγοπούλου, τους Αρσέν και Ρουπέν Καλφαγιάν, την οικογένεια Γράνη, την Λίτσα Τατόγλου και τον Jean Marie Verlet, τον Νίκο Ξυδάκη και τον Σταύρο Πετσόπουλο. Τέλος ευχαριστώ τη σύντροφο μου Λία και τις θυγατέρες μου Δάφνη και Ηώ, που κάναν εύκολες τις μακρές απουσίες μου.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ
Ο Στράτος Καλαφάτης γεννήθηκε στην Καβάλα το 1966. Σήμερα ζει στη Θεσσαλονίκη, φωτογραφίζει, διδάσκει και οργανώνει δράσεις που αφορούν τη δημιουργική φωτογραφία. Έχει ολοκληρώσει μακροχρόνιες φωτογραφικές εργασίες όπως οι Αρχέτυπες Εικόνες, το Ημερολόγιο 1998-2002, η Saga, το Αρχιπέλαγος, ο Αθως – Τα χρώματα της πίστης. Από τις εκδόσεις 'Αγρα κυκλοφορούν τα βιβλία του Αρχέτυπες εικόνες (1999), Ομόνοια 2000 – Ταξίδι στον ομφαλό της Αθήνας (με τον συγγραφέα Φίλιππο Φιλίππου – 2000), Ημερολόγιο 1998 -2002 'Αθως – Τα χρώματα της πίστης (με πρόλογο του Νίκου Ξυδάκη– 2014).
Η έκθεση θα εγκαινιασθεί την Παρασκευή 23 Σεπτεμβρίου 2013, στις 20:30, στη Δημοτική Καπναποθήκη
Διάρκεια
23 Σεπτεμβρίου – 20 Οκτωβρίου 2016
Ωράριο λειτουργίας
Δευτέρα – Παρασκευή 10.00 - 13.00
Τετάρτη – Πέμπτη – Παρασκευή 18.30 – 21.00
Η είσοδος είναι ελεύθερη στο κοινό