Δύο εποχές του Βυζαντίου χαρακτηρίζονται από έντονη στροφή πρός τη μελέτη των αρχαίων ελληνικών γραμμάτων και την κλασική παιδεία, δηλαδή τον ουμανισμό: η πρώτη τον 9ο/10ο αιώνα, και η δεύτερη τον 13ο/14ο αιώνα. Οι δύο αυτοί ουμανισμοί συνδέονται άμεσα μεταξύ τους, γιατί υπάρχει διαδοχή και συνέχεια στην παράδοση της αρχαίας ελληνικής κληρονομιάς: η αναγέννηση του 13ου/14ου αιώνα δεν θα είχε επιτευχθεί, αν οι φιλόλογοι του 9ου/10ου αιώνα δεν είχαν συγκεντρώσει, διασώσει και ερμηνεύσει την κληρονομιά της αρχαίας Ελλάδας. Ο πρώτος ουμανισμός, αντίθετα με τον δεύτερο, δεν είχε στο σύνολό του μελετηθεί. Το κενό καλύπτεται από το συνθετικό έργο του Γάλλου καθηγητή Πωλ Λεμέρλ (1903-1989). Ο συγγραφέας δεν περιορίζεται να μελετήσει το φαινόμενο μέσα στα στενά χρονικά του όρια: για να ερμηνεύσει τη διατήρηση της ελληνικής πολιτιστικής κληρονομιάς, εξετάζει την κατάσταση της παιδείας στο Βυζάντιο από τον 4ο αιώνα ώς την πρώτη αναγέννηση, όπως και την παράδοση των ελληνικών γραμμάτων στη Δύση και στο Ισλάμ, δίνοντας έτσι πλήρη εικόνα της παιδείας κατά τους πρώιμους και μέσους βυζαντινούς χρόνους.

Ο Πωλ Εμίλ Λεμέρλ (1903-1989) γεννήθηκε και σπούδασε στο Παρίσι. Υπήρξε για μια δεκαετία (1931-41) αρχικά μέλος και κατόπιν γραμματέας της Γαλλικής Αρχαιολογικής Σχολής Αθηνών και έλαβε μέρος σε σημαντικές αρχαιολογικές ανασκαφές: πρέπει ιδιαίτερα να γίνει λόγος για το ανασκαφικό του έργο στους Φιλίππους. Διευθυντής σπουδών στην Ecole Pratique des Hautes Etudes (1947-67), καθηγητής στη Σορβόννη (1958-67) και στο Κολέγιο της Γαλλίας (1967-73), διετέλεσε διευθυντής του Κέντρου Ερεύνης της Ιστορίας και του Πολιτισμού του Βυζαντίου (ώς το 1975), και πρόεδρος (1961-71, και από το 1971 επίτιμος πρόεδρος) της Διεθνούς Ενώσεως Βυζαντινών Σπουδών. Διετέλεσε επίσης μέλος της Γαλλικής Ακαδημίας (Académie des Inscriptions et Belles Lettres), αντεπιστέλλον μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, της Ακαδημίας της Βιέννης, όπως και άλλων Ακαδημιών και επιστημονικών ιδρυμάτων της Ευρώπης και της Αμερικής, και επίτιμος διδάκτωρ των Πανεπιστημίων Αθηνών και Θεσσαλονίκης.

Πίνακας Περιεχομένων

Βιβλιοκρισίες

Ελεύθερος Τύπος, 14-11-1999
Ελληνισμός και Ευρώπη