Ο Αλέξανδρος Δελμούζος (1880-1956) υπήρξε κορυφαίος παιδαγωγός και ηγετική μορφή του Εκπαιδευτικού Δημοτικισμού, μιας κίνησης που έπαιξε σπουδαίο εθνικό αναμορφωτικό ρόλο. Άνθρωπος της πράξης, έσκυψε με πάθος πάνω στα προβλήματα της ελληνικής παιδείας και μόχθησε όσο κανένας άλλος να της χαράξει έναν καινούριο δρόμο· να αλλάξει όχι απλώς το εξωτερικό της σχήμα, τα όργανα και τη μέθοδο της εργασίας, αλλά και το πνεύμα, την εσωτερική της λειτουργία και τις βαθύτερες επιδιώξεις της.
Στο πρώτο μέρος του βιβλίου ο Ε. Π. Παπανούτσος παρακολουθεί τη ζωή του Δελμούζου και παράλληλα τις ζωηρές πνευματικές και πολιτικές ζυμώσεις που προκάλεσε στις αρχές του 20ού αιώνα το κίνημα του Εκπαιδευτικού Δημοτικισμού. Στο δεύτερο μέρος ο συγγραφέας ανθολόγησε από τα άρθρα και τα βιβλία του Δελμούζου σελίδες χαρακτηριστικές για τις παιδαγωγικές του ιδέες, που αντιπροσωπεύουν διάφορες περιόδους, από την εποχή του Σχολείου του Βόλου ώς τα χρόνια της διδασκαλίας στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Ο τόμος κλείνει με έναν πλήρη πίνακα των δημοσιευμάτων του μεγάλου παιδαγωγού.
Ο Ευάγγελος Παπανούτσος (1900-1982) γεννήθηκε στον Πειραιά και σπούδασε Θεολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών (1916-1919). Ως εκπαιδευτικός στο Αβερώφειο Γυμνάσιο της Αλεξάνδρειας (1920-1931) επηρεάστηκε από τους πνευματικούς κύκλους της πόλης και στράφηκε στη Φιλοσοφία. Με την οικονομική υποστήριξη ενός πλούσιου Αλεξανδρινού, σπούδασε Φιλοσοφία, Παιδαγωγική και Κλασική Φιλολογία στη Γερμανία (1924-1926), όπου επίσης παρακολούθησε τις νέες μεθόδους διδασκαλίας σε πειραματικά σχολεία. Επιστρέφοντας στην Ελλάδα το 1931, οπαδός πλέον του δημοτικισμού, ανέλαβε τη διεύθυνση παιδαγωγικών σχολών σε διάφορες πόλεις. Όταν η κυβέρνηση Γεωργίου Παπανδρέου ίδρυσε το 1964 το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο με πρόεδρο τον Ι. Θ. Κακριδή, ο Παπανούτσος, ως γενικός γραμματέας του Υπουργείου Παιδείας, υπήρξε πρωτεργάτης της περίφημης εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης, η οποία καταργήθηκε το 1967, για να υιοθετηθεί σχεδόν αυτούσια από την κυβέρνηση Καραμανλή μετά τη Μεταπολίτευση και να διατηρηθεί στα βασικά της σημεία μέχρι σήμερα. Υπήρξε πολυγραφότατος και το συγγραφικό του έργο καλύπτει όλους τους τομείς των ανθρωπιστικών σπουδών.
Πίνακας Περιεχομένων