Ο Λάμπρος Καμπερίδης παρουσιάζει εδώ, γραμμένη στα γαλλικά, τη μελέτη του που εξαρχής θεωρούσε ως απαραίτητο δεύτερο τόμο στην πραγματεία του Νικόλαου Μαυροκορδάτου Περί καθηκόντων βίβλος (Βουκουρέστι 1719), την οποία ο ίδιος εξέδωσε σε δίγλωσση έκδοση (ΜΙΕΤ, 2014), σε δική του μετάφραση και ερμηνευτικό σχολιασμό, επίσης στα γαλλικά. Ένα δοκίμιο για τα «καθήκοντα» (officia) στο κατώφλι του Διαφωτισμού ήταν, για τον πολύγλωσσο συγγραφέα, ο ιδεώδης συνοδοιπόρος του σύγχρονου αναγνώστη στην κατανόηση του opus magnum του Μαυροκορδάτου, ο οποίος συνέγραψε το έργο του ως πρότυπο ενός συνταγματικού δικαίου όταν ανέλαβε την ηγεμονία των παραδουνάβιων επικρατειών, με σκοπό να χρησιμεύσει ως κώδικας συνύπαρξης μιας ανασυντασσόμενης κοινωνίας στο πλαίσιο του οθωμανικού καθεστώτος. Ο βοϊβόδας της Μολδοβλαχίας ήθελε να είναι ο φορέας της δυτικής παράδοσης που νομιμοποιεί κάθε είδους ηγεμόνα, αρχιερέα, ανώτατο κρατικό διοικητή ή δικαστή να αναλαμβάνει την «αξιοπρέπεια» των καθηκόντων του, και να φέρει το «πρόσωπο» του λειτουργήματος που ασκεί ως εγγύηση για τις υπηρεσίες του στα δημόσια πράγματα (res publica). Τα πρώτα ηθικά χαρακτηριστικά των Καθηκόντων αντλούν από τις πλατωνικές αρετές, τη δικαιοσύνη, τη φρόνηση, την ανδρεία και τη σωφροσύνη. Σήμερα ο μελετητής της ιδέας των Καθηκόντων και της μαυροκορδάτειας περιπέτειας, στο πόνημά του Les devoirs et la chose publique (Τα Καθήκοντα και τα δημόσια πράγματα), διανύει μια ιστορική, φιλοσοφική, θεολογική, πολιτική και νομολογική διαδρομή συσχετίζοντας τα καθήκοντα με τις αρετές, περιδιαβαίνει τα σοφιολογικά κείμενα, ανατρέχει στις πηγές της παραινετικής λογοτεχνίας αλλά και στον λαϊκό πολιτισμό με τις μοναστηριακές επιδράσεις, ερευνά τις αλληλοεπιδράσεις στον διφυή πολιτισμικό γόνιμο χώρο της νοτιοανατολικής Ευρώπης του 17ου και 18ου αιώνα, τη λεγόμενη «ελληνο-ρουμανική παιδεία». Η Γαλλική Επανάσταση σήμανε το τέλος της κυριαρχίας των καθηκόντων στο πολιτειακό σύστημα των παλαιών καθεστώτων. Από την εποχή των Στωικών και ως τον 18ο αιώνα, τα καθήκοντα είχαν εγγραφεί στους συνταγματικούς θεσμούς της πολιτείας και καθόριζαν το μέτρο της εμπλοκής των πολιτών ως κοινωνικών προσώπων στις σχέσεις τους με τις αρχές της εξουσίας, καθώς και στις σχέσεις τους με άλλα πρόσωπα διασφαλίζοντας την αρμονική σύνθεση της κοινωνίας. Μετά την Επανάσταση η πρωταρχική σημασία των καθηκόντων στη διάταξη της κοινωνίας μειώθηκε, για να υπερτονιστούν τα ανθρώπινα δικαιώματα (droits de l’homme) που υποσκέλισαν την έννοια των καθηκόντων.
Lambros Kampéridis présente ici son étude, rédigée en français, conçue comme le compagnon du volume Traité des Devoirs (Bucarest 1719, Leipzig 1722), de Nicolas Mavrocordatos, qui apparut en édition bilingue (Fondation Culturelle de la Banque Nationale de Grèce 2014) traduite et annotée par lui en français. Dans ce deuxième volume les «devoirs» (officia) se présentent au seuil des Lumières en guise d’une clef de voûte qui maintient en équilibre les composants de l’édifice social autant que politique qui est en train de se construire aux Principautés danubiennes sous le nouveau régime des Phanariotes. Mavrocordatos écrivit son magnum opus pendant sa captivité par les Autrichiens à Sibiu et à Karlsburg en 1717. Le Voïvode de Moldavie et de Valachie voulut se porter garant de la tradition occidentale des devoirs-officia qui légitime tout magistrat, gouverneur, prélat ecclésiastique, prince, roi, qui, en assumant ses devoirs porte la «dignité» de son «office», ainsi que la «personne» de sa fonction qu’elle lui garantisse son «ministère», voire son service dans la chose publique, la res publica. Les premiers attributs moraux qui se sont attachés aux devoirs furent empruntés aux vertus platoniques de justice, prudence, courage, sagesse, qui investissent la personne qui detient un office. L’auteur du présent ouvrage, Les devoirs et la chose publique, en tant qu’étudiant de l’histoire des idées autour des devoirs, effectue un parcours historique, philosophique, théologique, politique et juridique sur le sujet des devoirs et de leur corrélation aux vertus, ainsi qu’ à l’essor du genre sophiologique, cultivé depuis la plus haute Antiquité sous le couvert des littératures de sagesse et des miroirs des princes, tout en puisant aux sources de la littérature parénétique et à la culture populaire cultivée sous l’influence des écoles monastiques. Une riche tradition naissante qui contribua à l’établissement d’un fécond échange civilisationnel dans le sud-est européen pendant les 17e et 18e siècles avec la création de la culture «gréco-roumaine». La révolution française marqua la fin de la prépondérance des devoirs dans le domaine juridique et culturel de l’Ancien Régime. Depuis les Stoïciens et jusqu’au 18e siècle les devoirs étaient inscrits dans les codes juridictionnels avec la force d’une légitimité constitutionnelle et définissaient la mesure de l’implication des citoyens dans la société en tant que personnes exerçant des fonctions à la fois publiques et privées. Suite à la révolution, le sens primordial des devoirs comme garants de l’harmonie sociale, fut supplanté par la domination des droits de l’homme, qui ont pris la relève dans la constitution sociale de la république.
Ο ΛΑΜΠΡΟΣ ΚΑΜΠΕΡΙΔΗΣ γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη, μεγάλωσε στην Αθήνα και ζει στο Μόντρεαλ από το 1970. Σπούδασε Βυζαντινή Ιστορία με καθηγητή τον Νικόλαο Οικονομίδη. Ιδρυτικό μέλος της Εταιρείας Μελέτης του Νεότερου Ελληνισμού του Πανεπιστημίου του Μόντρεαλ, συνεργάστηκε με τον καθηγητή Ζακ Μπουσάρ στην κοινή τους προσπάθεια να κάνουν γνωστή την εποχή των Φαναριωτών και των άγνωστων σχεδόν πρωταγωνιστών της, οι οποίοι συνέβαλαν σημαντικά στην πνευματική, κοινωνική και πολιτική ανάπτυξη της Νοτιοανατολικής Ευρώπης. Συγγραφέας πολλών βιβλίων, δημοσιεύει τακτικά άρθρα του στο περιοδικό Atelier du roman (Παρίσι). Μερικοί τίτλοι έργων του δηλώνουν τα λογοτεχνικά και ιστορικά του ενδιαφέροντα: Μετάφραση και σχολιασμός στα γαλλικά του Περί καθηκόντων Βίβλος – Traité des Devoirs του Νικολάου Μαυροκορδάτου, The Greek Monasteries of Sozopolis, Οι Γάμοι του Ουρανού και της Γης, Δος μοι τούτον τον ξένον, Από τον Μπρετ Χαρτ στον Παπαδιαμάντη. Εκδίδει επίσης, μαζί με τη Denise Harvey, τις μεταφράσεις των έργων του Παπαδιαμάντη στα αγγλικά, από τις οποίες ήδη κυκλοφορούν τρεις τόμοι: The Boundless Garden I, II, και The Murderess. Διακονεί ιερατικώς την Κοινότητα των δυτικών προαστίων της Νήσου του Μόντρεαλ, στην ενορία Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης.